ญาณทัศนะ รู้ชัด ปัญญา

คำว่า ญาณทัสสนะ ใช้อธิบายองค์ธรรมด้วยคำว่า ปัญญา ได้ แต่เวลาใช้ในพระสูตร น้ำหนักไม่เท่ากับปัญญา ครับ.

ปัญญา=เข้าใจแง่มุมต่างๆ อย่างชัดเจนแทงตลอด (ปการโต ชานนํ เช่น อานาปานัสสติก็เข้าใจลมเข้า/ออก ยาว/สั้นอย่างชัดเจน ก็ใช้ศัพท์ว่า ปชานาติ ไม่ใช่ ชานาติ/ญาต),
ญาณ=ปัญญาที่ชำนาญกว่าปัญญาที่ยังไม่ได้ภาวนาให้เกิดต่อเนื่องไม่มีกิเลสคั่นลดกำลัง (ญาต, อภิญฺญาต, สุฏฺฐุ ชานนํ เช่น ญาณทสฺสนํในธรรมจักร ซึ่งแสดงขณะที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้),

ถ้าแสดงลำดับธรรมส่วนใหญ่จะเป็นแบบนี้ แต่ที่เน้นความต่างของสภาวะธรรม ไม่เน้นลำดับถึงจะใช้ปัญญา เช่น เจโตวิมุต ปัญญาวิมุต

ทสฺสน ทิฏฐิ อาโลก จกฺขุ = แสดงความชัดเหมือนเห็นด้วยตา ที่ต้องมีตา มีทสฺสนวิญฺญาณ มีแสง

ปัญญา จกฺขุ ทสฺสน ทิฏฺฐิ หมั่นอนุปสฺสนา/อนุทสฺสน ซึ่งปฏิจจสมุปฺปาทและปฏิจฺจสมุปฺปนฺน อย่างภาวนา คือ อย่างไม่มีกิเลสคั่นระหว่าง จนมีความชำนาญ อันนี้ ชื่อว่า ญาณทสฺสน

ทั้งหมดดูจาก ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนสุตฺตํ+นิทานของสูตร

ส่วนวิเคราะห์ศัพท์ อยู่ในปฏิสัมภิทามรรค ครับ.

อนึ่ง ในธัมมจักรแสดงญาณทัสสนะในอริยสัจ 4 นะครับ, แต่ในที่นี้ผมใช้ปฏิจจสมุปบาทแทน เพราะคนไทยเคยฟังแต่แบบนี้มา แต่ก็ยังมักสงสัยกันอยู่ว่าว่า รู้ชัดอริยสัจ เป็นยังไง, ก็ต้องเอาปฏิจจสมุปบาทมาขยาย เพราะในสัจจบรรพะ ก็เอาปฏิจจสมุปบาทมาขยายอริยสัจเหมือนกันครับ.

ตามหลักภาษาไทย เข้าใจ/เห็นลมชัด ไม่ใช่ รู้ชัดลม, เข้าใจ(ธาตุ 4 ใน)อิริยาบถชัด ไม่ใช่รู้ชัดอิริยาบถ.

ภาษาบาลี กัตตุทำกิริยาชัดๆ ซึ่งกรรม แต่ภาษาไทย กัตตุทำกิริยาซึ่งกรรมที่ชัดขึ้นๆ.

ตามหลักภาษาไทย เข้าใจ/เห็นลมชัด ไม่ใช่ รู้ชัดลม, เข้าใจ(ธาตุ 4 ใน)อิริยาบถชัด ไม่ใช่รู้ชัดอิริยาบถ.

ภาษาบาลี กัตตุทำกิริยาชัดๆ ซึ่งกรรม แต่ภาษาไทย กัตตุทำกิริยาซึ่งกรรมที่ชัดขึ้นๆ.

ภาษาไทย: บอลเห็นภาพที่มีความคมชัด, ภาษาบาลี: บอลเห็นประจักข์ภาพ (สังเกตคำขยาย)

กฎภาษาไทยไม่ใช่แบบนี้เสมอไปครับ แต่เวลาผมอ่านพระไตรปิฎกแปล ผมเห็นข้อนี้บ่อยสุด และทำให้ผมงงมากๆ เมื่อ 10 ปีที่แล้ว ตอนที่ยังอ่านบาลีไม่ออก, และมั่นใจว่า คนไทยส่วนใหญ่ก็งงเหมือนกัน จึงคิดว่า มีความสำคัญกับการแสดงธรรม.