วิปัสสนาหาเงินซื้อนิพพาน, อุปสมานุสสตินั่งเชยชมนิพพานที่ซื้อไว้แล้ว

อุปสมานุสสติ ต่างจากวิปัสสนา คือ...

วิปัสสนาเพ่งสังขารว่าเป็นอนิจจังเป็นต้นจนละตัดกิเลส จิตเป็นมัคคสมาธิ แล้วเห็นพระนิพพาน.
แต่อุปสมานุสสติเพ่งนิพพานตรงๆ เลยว่าดีอย่างนั้น อย่างนี้ ไม่ต้องพิจารณาไตรลักษณ์.

อุปมา: วิปัสสนา มรรค และผล เหมือนคนที่หาเงินมาเพื่อซื้อนิพพาน หรือ ต่อให้ได้มาแล้วก็ยังหาเงินต่อเพื่อรักษานิพพานไว้, อุปสมานุสสติ เหมือนคนที่ได้นิพพานมาแล้ว แต่เฝ้าสรรเสริญ ชื่นชมนิพพานอยู่ว่า ดีอย่างนั้น อย่างนี้ คือ นั่งดูนิพพานอยู่เฉยๆ ไม่ได้หาเงินมาซื้อหรือรักษานิพพาน ครับ.

แต่ทั้งหมด ไม่มีกิเลสเลยนะครับ เพราะนิพพานได้มาด้วยการสละกิเลสไปแล้ว ฉะนั้น การนึกถึงนิพพานด้วยกิเลส จึงเป็นไปไม่ได้ ครับ.

(ทั้งคู่ คือ ดีทั้งนั้น, ไม่มีอะไรน่าตำหนิ)

th.wikisource.org/wiki/วิสุทธิมรรค_เล่ม_๒_ภาคสมาธิ_ปริเฉทที่_๘_อนุสสติกัมมัฏฐานนิเทศ_หน้าที่_๗๖_-_๗๙